วิชา - ดูรถแข่ง F1 ให้สนุก 101 ตอนที่ 1 : รูปแบบการแข่งขันเบื้องต้น

ใครที่เคยรับชมการแข่งขันรถ Formula 1 หรือที่เรียกสั้น ๆ ง่าย ๆ ว่า F1 แล้วรู้สึกว่าเริ่มสนุก แต่ยังไม่ค่อยเข้าใจว่าเขามีกติกาในการแข่งขันอย่างไรบ้าง รู้แค่ว่าคันไหนเข้าเส้นชัยเป็นคันแรก คันนั้นชนะ ถ้าอยากรับชมให้สนุก เรามาเรียนรู้ไปด้วยกันเลยดีกว่าว่า กติการการแข่งขันรถสูตร 1 นั้นมีอะไรบ้าง จะได้รับชมให้สนุกมากขึ้นนั่นเอง

Formula 1 (F1) หรือเรียกเป็นภาษาไทยว่า รถสูตร 1 เป็นการแข่งขันรถยนต์ทางเรียบล้อเปิด (Open Wheel) ระดับสูงสุดของโลก ซึ่งจัดขึ้นทุกปีในรูปแบบของฤดูกาลแข่งขัน (Season) โดยมีสนามแข่งในหลายประเทศทั่วโลก รูปแบบการแข่งขันของ F1 มีโครงสร้างที่ชัดเจน แบ่งออกเป็น 3 ส่วนหลัก ได้แก่ การซ้อม (Practice), การคัดเลือก (Qualifying) และ การแข่งขันจริง (Race) แต่เพื่อเพิ่มความสนุกให้มากขึ้นในบางสนาม จะมีการแข่งขันในรูปแบบ Sprint Race เพิ่มขึ้นมาอีกรายการในวันเสาร์ ซึ่งรายละเอียด รูปแบบการแข่งขัน จะมีออกมาดังนี้

1.1 ฤดูกาลแข่งขันและจำนวนสนาม

- แต่ละปี จะมีการกำหนดสนามการแข่งขันออกมาในช่วงปลายปีโดย FIA ในฐานะผู้จัดการแข่งขัน ซึ่งฤดูกาล F1 ปี 2025 ประกอบด้วย 24 สนาม ทั่วโลก
- การแข่งขันแต่ละสนามเรียกว่า Grand Prix (GP)
- สนามที่มีชื่อเสียงมีหลากหลายสนามมาก เช่น Monaco Grand Prix สนามแข่งขันในรูปแบบ Street Circuit (สนามที่เอาถนนทั่วไป นำมาทำเป็นสนามแข่ง) สนามดั้งเดิมที่ใช้ในการแข่งขันตั้งแต่ครั้งแรกเมื่อปี 1929 ซึ่งเป็นการแข่งรถ F1 ยุคเก่า จนมาถึง F1 ยุคใหม่ที่เริ่มต้นตั้งแต่ปี 1046 สนามนี้ก็ยังจัดการแข่งขันต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน , British Grand Prix (Silverstone) อีกสนามในประเทศอังกฤษ ที่ใช้แข่งขันตั้งแต่ปี 1929 เช่นเดียวกัน, Italian Grand Prix  (Monza) สนามยุคเก่าตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่ 2 , Japanese Grand Prix (Suzuka) สนามการแข่งขันสุดยิ่งใหญ่ของเอเชีย เป็นต้น
- คะแนนจากแต่ละสนามจะถูกสะสมเพื่อตัดสินแชมป์ในช่วงปลายฤดูกาล

1.2 รูปแบบการแข่งขันในแต่ละสนาม

การแข่งขัน F1 แต่ละสนามกินเวลาตั้งแต่วันศุกร์ถึงวันอาทิตย์ (หรือบางครั้งเริ่มตั้งแต่วันพฤหัสบดีในบางสนาม) แบ่งเป็น 3 ช่วงหลัก ดังนี้:
(1) Free Practice (FP) – การซ้อม
ก่อนการแข่งขันจริง นักแข่งจะมีโอกาสซ้อมเพื่อปรับแต่งรถและศึกษาสนามแข่ง
-    FP1 & FP2 (วันศุกร์) – ซ้อมช่วงละ 1 ชั่วโมง
-    FP3 (วันเสาร์) – ซ้อมรอบสุดท้ายก่อน Qualifying
เป้าหมายของการซ้อม:
-    ทดลองเซ็ตอัพรถให้เหมาะกับสนาม
-    ทดสอบยางและกลยุทธ์การแข่งขัน
-    ให้นักแข่งคุ้นเคยกับสนาม
(2) Qualifying (รอบคัดเลือก) – คัดเลือกกริดสตาร์ท
การแข่งขันเพื่อจัดอันดับตำแหน่งสตาร์ทของนักแข่งในวันแข่งจริง (Race Day)
-    แบ่งเป็น 3 ช่วง ได้แก่ Q1, Q2 และ Q3
-    นักแข่งที่ทำเวลาช้าที่สุดในแต่ละรอบจะถูกคัดออก โดย Q1 จะคัดออก 5 คันสุดท้ายที่ทำเวลาได้แย่ที่สุด, Q2 จะคัดออกอีก 5 คัน ให้เหลือเพียง 10 คันสุดท้ายเพื่อแข่งกันต่อใน Q3
-    คนที่ทำเวลาดีที่สุดใน Q3 จะได้ตำแหน่ง Pole Position (ตำแหน่งสตาร์ทอันดับ 1)

(3) Race Day – การแข่งขันจริง
- แข่งกันตามจำนวนรอบที่กำหนดของแต่ละสนาม (โดยทั่วไปประมาณ 50-70 รอบ) โดยระยะทางต้องเกิน 300 กิโลเมตร
- คนที่เข้าเส้นชัยเป็นอันดับแรกคือผู้ชนะของสนามนั้น ส่วนอันดับที่ 2 และ 3 จะได้ร่วมขึ้นรับรางวัลบนโพเดียม
- คะแนน จะมีให้สำหรับผู้ที่เข้าเส้นชัยในอันดับที่ 1-10

1.3 การให้คะแนนในแต่ละสนาม

นักแข่งที่ทำผลงานดีในแต่ละสนามจะได้รับคะแนนสะสมเพื่อตัดสินแชมป์โลกเมื่อจบฤดูกาล โดยจะได้รับคะแนนไปดังนี้

• อันดับที่ 1 รับ 25 คะแนน
• อันดับที่ 2 รับ 18 คะแนน
• อันดับที่ 3 รับ 15 คะแนน
• อันดับที่ 4 รับ 12 คะแนน
• อันดับที่ 5 รับ 10 คะแนน
• อันดับที่ 6 รับ 8 คะแนน
• อันดับที่ 7 รับ 6 คะแนน
• อันดับที่ 8 รับ 4 คะแนน
• อันดับที่ 9 รับ 2 คะแนน
• อันดับที่ 10 รับ 1 คะแนน

1.4 การแข่งขัน Sprint Race

ผู้จัดการแข่งขัน ต้องการเพิ่มความสนุกให้กับบางสนามในวันเสาร์ เลยทำให้มีการ “เพิ่ม” การแข่งขันรอบ Sprint Race ขึ้นมาอีกรอบ ซึ่งจะมีรูปแบบที่แตกต่างไปจากรอบที่มีการแข่งขันปกติดังนี้
(1) วันศุกร์ จะให้โอกาสในการ Practice 1 เพียงรอบเดียว หลังจากนั้นจะทำการแข่งรอบคัดเลือกสำหรับรอบ Sprint Race ทันที
(2) วันเสาร์ จะเริ่มทำการแข่งขันรอบ Sprint Race จะทำการแข่งขันในระยะทางเพียง 1 ใน 3 ของการแข่งขันจริง หรือประมาณ 100 กิโลเมตรนั่นเอง
(3) หลังการแข่งขัน Sprint Race เสร็จ จะเริ่มทำการแข่งขันในรอบคัดเลือกต่อในวันเสาร์ เพื่อจัดอันดับการออกตัวในวันอาทิตย์เลย
(4) ผู้ที่เข้าเส้นชัยอันดับ 1 – 8 จะได้คะแนนสะสมดังนี้

• อันดับที่ 1 รับ 8 คะแนน
• อันดับที่ 2 รับ 7 คะแนน
• อันดับที่ 3 รับ 6 คะแนน
• อันดับที่ 4 รับ 5 คะแนน
• อันดับที่ 5 รับ 4 คะแนน
• อันดับที่ 6 รับ 3 คะแนน
• อันดับที่ 7 รับ 2 คะแนน
• อันดับที่ 8 รับ 1 คะแนน

(5) สนามที่มีการแข่งขัน Sprint Race ของฤดูกาล 2025 มีดังนี้
1. Chinese Grand Prix วันที่ 22 มีนาคม
2. Miami Grand Prix วันที่ 3 พฤษภาคม
3. Belgian Grand Prix วันที่ 26 กรกฎาคม
4. American Grand Prix วันที่ 18 ตุลาคม
5. Brazilian Grand Prix วันที่ 8 พฤศจิกายน
6. Qatar Grand Prix วันที่ 29 พฤศจิกายน

สรุป

รูปแบบการแข่งขันของ F1 ในแต่ละสนามประกอบด้วย ซ้อม (Practice), ควอลิฟาย (Qualifying), และการแข่งขันจริง (Race) โดยมีการให้คะแนนสำหรับผู้ที่เข้าเส้นชัยอันดับ 1-10 รวมทั้งการแข่งขันในรอบ Sprint Race ที่มีคะแนนให้กับนักแข่งที่ได้อันดับที่ 1-8 โดยนักแข่งที่มีคะแนนสะสมมากที่สุดเมื่อจบฤดูกาลจะเป็นแชมป์โลกประเภทนักขับ (Driver’s Championship) และทีมที่ทำคะแนนรวมสูงสุดจะเป็นแชมป์โลกประเภททีม (Constructor’s Championship)